>
LETERSISHQIP

Koncerti Recital I Aidës

Emri yt do të përmendet një ditë, Aida, jam e sigurt që do të përmendet! Një talent si ky i yti, është e pamundur të kalojë pa u vënë re ! – i kish thënë mësuesja e pianos duke e përqafuar gjithë entuziazëm pas provimit tëfundit të shkollës së mesme artistike. Atëherë Aida i kishte ende sytë tëpërlotur nga emocioni, në veshë i ushtonin duartrokitjet e pafund dhe bota idukej e gjitha e saja. Kish luajtur në mënyrë të shkëlqyer, kish dhënë maksimumin e një pune 12-vjeçare, mijëra orë të kaluara mbi tastierë për të
kultivuar atë talent të rrallë, që i ishte falur. Një grumbull shokësh, mesuesish e të ftuarish e kishin rrethuar për ta përgëzuar, ndërsa pak më larg prisnin prindërit, të heshtur, të qetë, të lumtur.
Aida kujtonte buzëqeshjen e ngrohtë të të atit ndërsa përsëriste më pas pa rreshtur: - Na nderove, bijë, na nderove ! Ajo, vajza e thjeshtë e një qyteze të vogël, kish arritur të dilte e para ndër gjithë nxënësit e tjerë të diplomuar atë vit. Dhe jo vetëm në piano. Notat dhjeta e kishin shoqëruar gati në të gjitha lëndët, pa ia fshirë atë modesti e ndrojtje, që e bënte edhe më tërheqëse figurën e saj prej vajze të brishtë e delikate. Me fytyrën e saj të këndshme e sidomos me ata sy të zinj, mbi të cilët hidhnin një hije pak misterioze qerpikët e gjatë, kish nisur të tërhiqte jo pak vëmendjen e djemve. Por Aida iu shmangej pa e zgjatur, e vendosur, që para së gjithash duhej të mbaronte shkollën e lartë, të realizonte ëndërrën e saj më të madhe për t’u bërë pianiste e pastaj mund t’u lihej vend ëndërrave të tjera. Ëndërra e saj…Para se të bëhej e saja, ajo kish qenë ëndërra e të atit, atij burri punëtor, që gjente kohë të aktivizohej mbasditeve me grupet artistike, ku luante në fizarmonike me një virtuozitet të habitshëm. Duke parë sa emocion shkaktonte muzika tek vajza e mitur gjashtë - vjeçare, si i ndrisnin sytë e bukur e si lëvizte gishtat e gjatë sikur luante dhe ajo në një instrument muzikor, kishte menduar ta çonte për një provim të vogël tek e vetmja mësuese muzike e qytezës. Dhe që atë ditë, rruga e saj u përcaktua. Erdhi çasti i provës në shkollën e atij qyteti të madh, që fillimisht e trembte vogëlushen, shkëputja nga prindërit, lotët e nënës, zëri i dridhur i të atit, që s’dinte kë të qetësonte më parë, pak i tronditur e jo më aq i sigurt për hapin e bërë e më pas, sukseset e vogla po të njëpasnjëshme. Dhe triumfi i përfundimit të shkollës artistike i hapi dyert e Institutit te Lartë të Arteve. Tashmë ndiehej e sigurt, e mësuar me jetën në konvikt, me të qenët si mysafire në shtëpinë e saj, e mësuar me mallin për prindërit e për vëllanë e madh. Por pikërisht, kur e ardhmja dukej se po i buzëqeshte si asnjëherë tjetër, ëndërra e saj u
këput.
Aida gati-gati nuk i kish përjetuar nga afër ndryshimet që po ndodhnin në ato vite. Peërkulur mbi tastierë, me pasionin e madh për muzikën, jetonte si e rrethuar nga shoqëria e kompozitorëve të mëdhenj, të cilëve u jepte shpirt me gishtat e saj të mrekullueshëm. Bota e saj ishte një univers irreal, i përbërë nga tinguj, ndjenjë e emocion, ku s’kishte vend për diskutimet rreth politikës dhe transformimeve të mëdha shoqërore. Ajo i shikonte si me habi shoqet e dhomës, që diskutonin me aq zjarr, ngrinin zërin e grindeshin për njërën apo tjetrën parti. Ndonjëherë provonte të merrte pjesë në bisedë, por s’bënte tjetër veç shkaktonte të qeshura me naivitetin dhe paditurinë që demonstronte, ndaj pa e zgjatur merrte partiturat dhe nxitonte për tek pianoja e saj e dashur. Ishte duke përgatitur pjesët për koncertin e programuar nga Instituti i Arteve, ku do të shoqëronte këngetarët lirikë të shkollës dhe do të
luante edhe si soliste. Madje gjatë një prove, profesori i pianos i kish rrahur shpatullat i kënaqur dhe i kish thënë me buzëqeshje: Me këtë ritëm që po ecën, Aida, unë kam besim se shpejt do të jesh gati për një koncert recital, të gjithin për ty… Si thua?
Kështu deri atë ditë, kur iu duk se qielli i ra mbi kokë nga vizita e papritur e të atit.
- Nëna nuk është mirë, Aida, - kish pëshpëritur ai me zë të këputur. – Ka nevojë urgjente për vizita mjekësore e për kura e…ti e di…këtu tani…
- Si nuk është mirë? Si është e mundur? Oh, babi, më thuaj që nuk është e vërtetë! – i ishte lutur ajo, duke belbëzuar.
- Për fat të keq është kështu. E ne duhet të ikim... Ti e di...- kish nisur të përsëriste.
- Çfare di unë? Unë nuk di asgjë! Si… të ikim! Ku të ikim ?! – kish protestuar vajza mes dëshpërimit, lotëve dhe një frike të pakuptueshme, që nuk dinte nga se i vinte, nga sëmundja e nënës apo nga mendimi që tashmë pianoj rrezikonte të mbetej vetëm si një kujtim i së kaluarës. Provoi një zemërim të heshtur ndaj nënës, që u sëmur pikërisht në kohën kur ajo ishte aq afër realizimit të ëndërrës, u tmerrua me veten për këtë ndjenjë egoiste të paprovuar më parë, u ndie e pafuqishme e pa mbrojtje si një fëmijë i sapolindur, aq sa mendoi se po çmendej. Nuk mund të bënte asgjë kundër sëmundjes që kish goditur të ëmën, nuk mund të gjente asnjë argument për të kundërshtuar vendimin e marrë në familje. Gjithçka ishte përtej forcave të saj. Ulur në tavolinën e një lokali pranë Institutit të Arteve ndjeu një nevojë urgjente të mbyllte sytë, të flinte, të flinte e të zgjohej vetëm kur këto probleme të ishin zgjidhur, kur nëna të ishte shëruar e ajo të mund të vazhdonte jetën e saj të përditshme në botën gjithë ngjyra e tinguj.
- Më dëgjon, moj vajzë ? Duhet të ikim ! Është e vetmja mënyrë për të ndihmuar nënën!
Zëri i të atit dukej sikur vinte nga thellësitë, por ajo nuk përgjigjej. „Dua të fle, dua të fle! Po, do flë tani!” – i pëshpëriste një zë brendshëm, që duhej të ishte i saji e që ajo po i bindej dalëngadalë e po lëkundej gati për të mbështetur faqen mbi tavolinë. Si nëpër ëndërr dëgjoi gërvishtjen e karrikes së të atit, që u ngrit dhe e kapi nga supet, e shkundi fort, e thërriti në emër dhe i lagu ballin, flokët, buzët. Njerëz të tjerë u erdhën pranë, po i merrnin frymën, ndërsa një zë i ngashëryer, me siguri i të atit përsëriste: “Oh, i ziu unë! E vrava vajzën, e vrava!”
Me një forcë, që nuk ia njihhte vetes, Aida arriti të hapte sytë e të shqiptonte lehtë : « Jo, babi, mos u shqetëso, jam këtu, jam mirë…Po, të ikim, të ikim për mamin…”
Si mund t’i harronte ditët që erdhën më pas? Ai udhëtim i tmerrshëm natën mbi gomone, mes dhjetra njerëzish të dëshpëruar si ajo,dukej si një inkubo që nuk do të merrte fund kurrë. Zbarkimi në tokë të huaj dhe kërkimi i një sistemimi sa më të shpejtë duke trokitur në dyert e kishave e të institucioneve humanitare i kishin lënë gjurmë të thella. Në fillim e vuante mungesën e pianos, por pak nga pak, probleme më të rëndësishme e jetike ia zunë vendin kësaj mungese, që nisi t’i dukej qesharake. I ati dhe i vëllai nisën punë si muratorë, filluan vrapimet e pafund për sigurimin e dokumenteve për lejen e qëndrimit dhe Aidës iu desh të rrinte pranë nënës, që me gjithë ndihmën dhënë, po keqësohej çdo ditë. Dhe vajza ia vuri shpatullat shtëpisë së thjesht për të cilën duhej të paguanin gjithë rrogën mujore të të atit. Gishtat e sa delikate, por të shkathët, deri atëherë ishin mësuar të preknin vetëm tastet e pianos pa iu dhënë rëndësi punëve shtëpiake. Por pikërisht ata gishta mësuan edhe të lanin e të shplanin, të hekurosnin e të mirëmbanin shtëpine e mbi të gjitha të kujdeseshin për nënën e të gatuanin për burrat e shtëpisë, që ktheheshin në darkë të uritur pas punës së lodhshme. Pianon s’e përmendi më, përkundrazi arrinte të gjente në çdo moment një fjalë të eëmbël për secilin, duke iu dhënë kurajo e shpresë në ditët më të vështira.
- Ku ka shkuar Aida ime delikate? – i thoshte ndonjëherë me përkedhelje i ati. – Aida ime është ndryshe, nuk është kështu… Atëherë ajo skuqej pak në fytyrë, kalonte dorën mbi flokë si e zënë ngushtë dhe përpiqej të gjente ndonjë shkak që të largohej për të fshehur sytë.

* * *
Këto kujtime i vërtiteshin në kokë vajzës ndërsa kalonte fshesën me korent në shtëpinë e zonjës Lucrezia. Kish kaluar më se një vit,që kur kish nisur të punonte për të.
- Si të quajnë, moj vajzë ? – e kish pyetur ajo në takimin e parë, duke e vrojtuar me kujdes.
- Aida, zonjë… Më quajnë Aida.
- Ah, më në fund një emër për së mbari !- kish thënë ajo si e çliruar. – Jo si ajo vajza tjetër që kishim më parë e që kish ardhur nga Eritrea. E di si quhej? Kish një emër si…Heringuejni, a ku ta di unë. Të shkretat vogëlushet time nuk arrinin ta mësonin këtë emër. Unë nisa ta thërrisja Lulù, se çupkat e quanin kështu macen që kemi patur e që ngordhi vitin e kaluar. Dhe, e di? Nuk më pergjigjej, kur e therrisja Lulù! Një ditë i thashë:- Pse nuk më përgjigjesh? E ajo ma ktheu: Pse, zonjë, mua më thërritët? Unë nuk quhem Lulù, quhem Heringuejni! Na përdorte dhe ironinë, pa le! E pse? Lulù është emër i bukur, nuk te duket edhe ty kështu? …Nejse, t’i lemë këto. Me ty jam e sigurt që nuk do të kemi probleme të tilla. Aida është një emër kaq muzikor… Ne kemi një opera të madhe me këtë titull…Ç udi, paska arritur deri tek ju ky emër? Nuk ma merrte mendja!
- Me sa duket, po, zonjë! – ish përgjigjur vajza, pa e zgjatur e pa i treguar që prindërit e kishin zgjedhur kët emër jo të nisur nga opera e famshme e Verdit, por në shenjë mirënjohjeje ndaj doktoreshës Aida, që e kisht ndihmuar të ëmën gjatë asaj lindjeje të vështirë, që po i rrezikonte jetën.
- Pa më trego pak për veten tënde? – e kishte pyetur gruaja. Dhe Aida i tregoi që kishte ardhur me familjen pesë vjet më parë e pastaj e ëma kishte vdekur pas një sëmundjeje të rëndë, ndërsa gjashtë muaj më vonë i ati kish humbur jetën në një aksident në punë. Pak javë më parë edhe i vëllai me nusen e me djalin e vogël ishin nisur për në Amerikë. Kishin fituar llotarinë.
Natyrisht nuk u ndal në hollësira, që i përkisnin vetëm asaj. S’i dukej me vend t’i tregonte se sa iu desh ta bindte vëllane e kunatën, ish shoqen e saj të fëmijërisë, që të niseshin. – Po si të të lëmë vetem ty, Aida? – i thoshin ata me preokupim. – E pse, çdo me gjejë? – e kthente si me te qeshur ajo. – A s’kam qenë vetëm që kur isha gjashtë vjeçe? Kur s’më hëngri ujku atëherë, s’më ha tani. E pastaj, duke qenë vetëm do të kem më shumë kohë të dal e të shëtis e kushedi, mund ta gjej ndonjë princ të kaltër, që më pret. Ose do provoj edhe unë përsëri të bëj kërkesën për llotarinë amerikane e mund të kem fat, kështu vij e ju takoj atje dhe e gjej rrugën të shtruar…Më në fund ata ishin bindur. Sa kish qarë atë ditë, pas përcjelljes së tyre! Ishte ndier përsëri pa mbrojtje, e vetme në botë, si e braktisur. Por gjithësesi arriti ta kapërcente trishtimin e thellë. Tashmë ishte mësuar të luftonte.
- E...çfarë di të bësh? – kish pyetur përsëri gruaja.
- Mund të them se di të bëj gjithçka për të cilën mund të jem e dobishme për ju. – ish përgjigjur Aida e sigurt në vetvete. Di të pastroj shtëpine, të gatuaj, të hekuros... Kur i kish thënë në telefon të vëllait se kish një takim për punë, ai e kish këshilluar të tregonte që kish studiuar për piano dhe që për pak gjë i kish mbetur pa mbaruar shkolla e lartë. – Kështu do të shikojnë me tjetër sy e nuk do të dyshojnë se mos je nga ato vajzat që... Më kupton? Ti e di që për fat të keq kanë një opinion jo të mirë për ne. Aida kishte qeshur hidhur. – Edhe atë të bëj, t’iu them që kam qenë pianiste e të më nxjerrin nga shtëpia pa më vënë fare në provë! Ata duan duar që dinë të pastrojnë, jo gishta që kanë mësuar të luajnë në piano!
- Mirë, fillojmë që nesër. Shtëpia ka nevojë të kapet në dorë sa më parë, se pres disa vizita të rëndësishme. – i kish dhënë fund bisedës Lucrezia, duke u ngritur në këmbë për t’ia bërë të qartë se mund të largohej. Dhe që nga ajo ditë, Aida u bë e pazëvendësueshme. E veshur me një grykëse gjithë vija të bardha e blu vërtitej nëpër shtëpinë e pafund të zonjës Lucrezia, duke pastruar me shkathtësi edhe qoshet më të fshehta ndërsa përpiqej ta fshihte hidhërimin e kësaj pune të papërshtatshme për të, duke fantazuar me vete: Kjo është shtëpia ime. Mami e babi janë në punë. Do kthehen e do mbeten pa fjalë nga rregulli e pastërtia që do gjejnë. Vetë i ke bërë punët, Aida?- do pyesë mami. Jo, do qesh unë, më ndihmuan zogjtë, si Hirushen e përrallës…Ja tani vazhdojmë me hekurosjen…Jam tek vëllai. Do kthehet nusja e do më hidhet në qafë e gëzuar. Ua, Aida, je e mrekullueshme! Çfarë surprize më ke bërë! Ja ç’do të thotë të kesh një kunatë si ti! Vetëm kunatë më ke? - do qesh unë me çapkënllëk. Jo, të kam mike, të kam motër, të kam zemër…Një lëmsh i mblidhej në grykë dhe ngrinte cepin e grykëses për të fshirë sytë. E urrente atë grykëse prej shërbyeseje, që ngjante pak me rrobat e të burgosurve, por më kot ish përpjekur ta bindte zonjën se ajo ishte mësuar të punonte e veshur vetëm me një palë tuta të lehta e me një bluzë pambuku. Nuk e pati të vështire ta kuptonte, që në atë shtëpi Aida duhej të dallonte edhe nga veshja që ishte thjesht “vajza e pastrimeve” dhe askush nuk duhej ta merrte peër person të familjes. Në këtë drejtim, zonja Lucrezia ishte vërtet për ta admiruar për fantazine e saj. Një pasdite, kur ishte e thërritur për t’iu shërbyer disa mikeve që do të vinin për çaj (kushedi se pse kish nisur ta aplikonte këtë zakon që nuk përkonte me ato të vendit të saj), Aida gjeti në raftin ku mbante mjetet e pastrimit dhe rrobat e saj të punës, një uniformë prej kamariereje, me përparësen e bardhë me pala të vogla në fund dhe me rrethin për të mbajtur flokët. Zonja donte t’i habiste mikeshat me stilin e jetës që bënte dhe mbase zbavitej ngapak, duke e njohur bezdinë që i sillnin vajzës uniforma të tilla. Ajo u bë veshja e saj për çdo pritje. E veshur me uniformë, ndërsa vendoste mbi tavolinë çajin, qumështin, fetat e limonit, copat e kekut dhe biskota dietetike, Aida dëgjonte me kureshtje të fshehtë bisedat e atyre grave, që dukej se s’kishin me se e kalonin kohën dhe merrnin nëpër gojë të njohur e të panjohur. Sidomos e zonja e shtëpisë dhe dy prej tyre, Tiziana dhe Patrizia, nuk pushonin së foluri. Ishin të reja, të veshura me rroba nga firmat më të njohura, por Aida nuk e kuptonte pse i dukej sikur vinin nga një epokë krejt tjetër. Edhe në parfumin e tyre të shtrenjtë i bëhej se fshihej një erë myku. Mbase ishin emrat që ia shkaktonin këtë ndjesi, Lucrezia, Patrizia, Tiziana, emra të vjetër, të përcjellë nëpërmjet figurash të rëndësishme, por që Aidës i shkaktonin një gërvishtje sidomos me ato shkronjat “zia” në secilin prej tyre. Çudi, mendonte, në gjithë ata emra të ëmbël të kësaj gjuhe, këtu vijnë e më mblidhen pikërisht këto…Nga dhoma tjetër dëgjonte zërat e vajzave të vogla, në përpjekje të dëshpëruara për të bërë detyrat e shkollës. Aida iu afrohej, i ndihmonte për të bërë një përkthim nga anglishtja, për të zgjidhur një problemë, për të gjetur në internet materialin e rekomanduar nga mësueset…Dhe përsëri vraponte të hiqte filxhanë e të çonte pjata…Ndonjëherë i dhimbseshin ato vogëlushe, të cilat ishin të detyruara nga e ëma të ndiqnin
kurse noti, baleti, gjimnastike artistike…Kurse, kurse pa fund, aq sa nuk iu mbetej asnjë minutë e lirë për t’u marrë me lojrat normale të moshës së tyre. Por Lucrezia ishte e bindur që vajzat kishin talent të jashtëzakonshëm dhe s’linte rast pa u mburrur para mikeve te saj.
* * *
Një mëngjes, pas ndalesës së zakonshme në kthinën ku ndërronte rrobat, Aida hyri si përherë në sallën e madhe për të përshendetur zonjën e shtëpisë e për të marrë porositë dhe urdhërat e ditës. Befas u ndal si e magjepsur. Një piano e madhe, e re, mrekullisht e ndritshme në ngjyrën e zezë si prej ebaniti, kish zënë vendin e nderit në atë sallon të mbushur gjithë mobilje të çmuara e argjendarira me vlerë. Oh!, ia bëri Aida e mrekulluar, pa mundur të thotë asnjë fjalë e duke harruar të përshëndeste. Një e qeshur triumfale iu shkëput buzëve të fryra me botulinë të zonjës, duke pare reagimin e vajzës.
Pastaj krojti zërin, mori pamjen e përhershme autoritare dhe ia bëri me dorë te frohej: Dëgjo, Aida! Kjo është pianoja, me të cilën do të mësojnë vajzat e mia. Aida ktheu kokën instiktivisht nga ana tjetër dhe ndeshi sytë e vajzave, ku nuk lexohej asnjë lloj entuziazmi për këtë kapriço të re të mamasë së tyre. Ndërkaq, Lucrezia vazhdonte: Një miku ynë, maestro i muzikës na tha që kanë talent të jashtëzakonshëm (“Oh, përsëri?! Të shkretat vajza!”) dhe unë insistova pranë burrit tim që ta blinim. Kështu mund të luaj edhe unë, se dikur kam marrë plot mësime në piano dhe kam qenë mjaft e zonja. Por, që të mos e zgjatim: Pianoja është tepër delikate. Mjafton një përplasje që ta gërvishtë, mjafton pak pluhur që t’ia prishë bukurinë dhe t’ia ndryshojë tingullin. E tha edhe maestroja…Prandaj ki kujdes, pastroje rregullisht dhe lëre gjithnjë të mbyllur…kur nuk studiojnë vajzat. Aida nuk dëgjonte…Dhe se mos e lan tastierën me ujë e detersiv! Pianoja nuk e duron lagështirën. Aida i kish fiksuar sytë në instrumentin madhështor… Edhe dritaren nuk duhet ta lësh hapur gjatë në dimër, ndryshimi i temperaturës e vret. Aida heshtte…Ah, edhe perden e dritares përballë, mos e hap kur bie dielli. Aida ndiente një magnet që e tërhiqte gjithnjë e më tepër pranë pianos, ndërsa gishtat nisën të lëviznin vetvetiu si atëherë, kur s’ishte më shumë se gjashtë vjeçe dhe dëgjonte fizarmonikën e të atit. Mundem, zonjë?- tha duke prekur kapakun e ndritshem dhe gati pa pritur përgjigje e hapi lehtë, ngadalë, gjithë mall. Shtypi lehtë një tast, një “do”. Tingulli iu duk sikur i tha me ankesë: Ku ishe, ku ishe? Pastaj një “mi”. “Ah, na gjete?” Një “si”…”Më në fund jemi bashkë!”.- Kujdes, u alarmua Lucrezia, -
është delikate. Më mirë…Por Aida nuk dëgjonte tjetër veç rrahjeve të zemrës, që po e mbysnin. Tërhoqi ndenjësen që ndodhej pranë instrumentit, e largoi pak, u ul, hapi e mbylli disa herë gishtat e mpirë dhe i kaloi mbi tastierë. Dhoma u mbush me tinguj të hareshëm. Vajzat u afruan kurioze, duke e vështruar me vëmendje. Aida tashmë kish humbur në një botë të pakonceptueshme për to. Ngriti kokën, iu buzëqeshi dhe gishtat luajtën si me drojtje një nga ushtrimet që kish mësuar kur ishte në klasën e parë. Lucrezia qeshi me ironi, por edhe pak e befasuar. Vajza e shikoi një çast me përhumbje, pastaj duart u mbështetën serish në tastierë. Luajti një fragment nga Shopen, pak Bah, pak Bethoven…I erdhën ndër mend gjithë pjesët që po përgatiste para nisjes së dhimbshme, ato pjesë, që tashmë i quante të harruara. Luante, luante si e dehur. I dukej sikur mbi sup i ishte mbështtur dora inkurajuese e profesorit, dëgjonte zërin e tij: Do përgatisim një koncert recital, Aida…Shikonte sytë e shoqes së dhomës, sopranos më të talentuar të Institutit të Arteve, që kish zgjedhur një arie nga opera “Aida”, për nder të saj. “S’ka kuptim të të shoqërojë në piano Aida e të mos këndosh një pjesë nga opera me këtë titull”, kish qeshur. Gishtat lëviznin me virtuozitet mbi tastierë duke derdhur gjithë mallin, dhëmbjen, dëshpërimin, në arien “O atdheu im, o qiej të kaltër…”. Gjoksi i ngrihej e i ulej me emocion, mbylli sytë dhe fluturoi në ato vite kur njihte vetëm lumturinë…Ishte aq bukur dhe nuk e dija, mendonte. I vinin në mend bisedat me shoqe, shëtitjet në pranverë në kodrat e liqenit, kthimi në shtëpi gjatë pushimeve të dimrit dhe ajo soba me dru, ku ngrohte duart e ngrira, përqafimi i nënës…I kujtoheshin orët e studimit, buzëqeshja e kënaqur e profesorit, zëri i shoqes së saj që këndonte e këndonte…”O Atdheu im, o qiej të kaltër!...” Ishte aq bukur, ishte aq bukur, përsëriste me vete. Me gjithë vështirësitë, me gjithë mungesat, ishte jeta e saj, ishte vendi i saj. Një jetë e mbetur pas një herë e përgjithmonë. Nuk kishte më kthim prapa… Kujtonte rendjet nëpër teatro e orkestra të ndryshme të qytetit të madh ku jetonte tani, me shpresën për të gjetur një vend si pianiste. Shpresë që shuhej çdo ditë e më shumë. Dikush as që pranonte ta dëgjonte, të tjerë tundnin kokën me keqardhje, duke i thënë se do ta thërrisnin në rastin e parë që do paraqitej, rast që nuk vinte kurrë. Një talent si ti, vajzë e dashur, do ta merrja që nesër në orkestrën time, i kish thënë një drejtues orkestre i moshuar, por si t’ia bëj? Gati askush nuk ka më dëshirë të na dëgjojë e askush s’na ndihmon. Të rinjtë preferojnë muzikën shurdhuese, kurse të vjetrit…eh, të vjetrit!...Gishtat vazhdonin t’i fluturonin në tastierë. Dëgjonte tani zërin e trishtuar të vëllait, ish inxhinierit të hidrocentraleve të Shqipërisë, muratorit të heshtur të qyteteve të huaja: Ne jemi si fantazmat, Aida, as të gjalle, as të vdekur. Ndiehemi të huaj në vendin tonë, mbetemi të huaj kudo që shkojmë. Koha na hodhi mbi supe rrënojat e shembjeve të mëdha e na gjeti pa mbrojtje. Kush ishte i dobët, u shtyp nga kjo peshë, të tjerë u forcuan, u rritën. E uneë? Si jam uneë? Ti je e fortë, Aida! Ti mbase akoma nuk e njeh veten, nuk e di sa forcë kanë këta supet e tu delikatë! “O Atdheu im…”I kujtohej legjenda e njohur e Rozafës, nuses së pafajshme, që iu desh të murosej e të mbante mbi supe peshën e kështjellës që po ngrihej. U bë guri më i fortë i qëndresës së kështjellës. Edhe ne jemi gurë themelesh, dëgjonte zërin e shoqes së fëmijërisë. Është ky fati që na përcaktoi historia. Gurët e themeleve janë të padukshëm. Askush s’mendon për ta kur sheh një ndërtesë madhështore. Por pa ta, asgjë s’qëndron në këmbë. Ndaj pranojnë të përulur peshën e rëndë. Jemi gurë themelesh e mbi këto themele do të ngrihet një jeteë më e mirë për ata që do vijnë. A nuk ia vlen sakrifica që bëjmë? Unë, gur themeli…Ëndërra ime, gur themeli…Pianoja, gur themeli…Aida-Rozafa…Gur themeli…në thellësi, ku s’ka diell, ku s’ka tinguj, ku s’ka dritë… “O qiej të kalter…o qiej të kaltër!”…
Duart i ranë mbi taste si dy zogj të lodhur. Mbylli kapakun e pianos, si të mbyllte kapakun e një arkivoli në të cilin po varroste ëndërrën e saj më të çmuar. Pikërisht në atë çast një lot iu shkëput nga sytë për të rënë mbi shkëlqimin e zi, ku fytyra i reflektohej disi e deformuar. “Më falni, zonjë…” pëshpëriti. As vetë nuk e dinte në se po i kërkonte falje me vonesë për përdorimin e pianos apo për atë lot të rrokullisur mbi instrumentin delikat. Gishtat tërhoqën grykësen e urryer me shirita për se gjati, si telat e nje
kafazi (kafaz i shpirtit të burgosur, e quante me vete ajo) dhe fshinë ngadalë lotin. Mbeti vetëm një njollë e vogël e lagur, që pastaj u avullua pa lënë gjurmë… Heshtjen e thyen zërat e vajzave të vogla: “Uaaaau!” – ia bëri më e madhja, duke rrahur shuplakët. “E foooortë!”, tha edhe tjetra me mahnitje. Lucrezia nuk bëri asnjë koment. - Mirë, mirë, shkoni tani në dhomën tuaj, iu drejtua të bijave. Kurse ti, i tha Aidës, fillo me rregullimin e krevateve, kaloju bojë këpucëve që kam lënë në korridor, vazhdo me fshesën me korrent…Kemi plot punë që duhen bërë dhe humbëm shumë kohë…Hë, se mos harroj: Nesër mbasdite të dua këtu, se pres miket e mia për çaj! Po, zonjë! Dhe me vete përfytyronte takimin e zonjës me shoqet e dashura. I njihte tashmë dhe i dinte bisedat e tyre të preferuara. Do flisnin për politikën e politikanët me mediokritetin e tyre të zakonshëm, për artistët e filmave më të fundit, për modën e stinës, për burrat e tyre të suksesshëm e pastaj do nisnin nga ankesat e pafundme ndaj personave të shërbimit: “Unë jam me të vërtetë pa fat”, do thoshte njëra. “Kam ndërruar shtatë kujdestare për mamanë dhe tani jam bindur që janë të gjitha njësoj. Vetëm për parà punojnë! E di ç’bënte njëra? Mbështeste këmbët tek hekurat e krevatit, ndërsa i bënte asistencë gjatë nates! Kurse tjetra nuk donte ta hante pjatën me spageti, pse kisha shtuar borzilok. Më thoshte se në vendin e saj, borzilokun e mbillnin neë varreza! Vijne ketu te vdekura nga uria dhe pastaj…E tmrrshme!” Tjetra, mbase Tiziana, do ta bente zërin si më të qarë:
“ Këto s’janë asgjë, po e dini ç’më ndodhi mua? Më kish humbur unaza më e mirë dhe i thashë moldaves që vinte të më bënte pastrimet: Këtu nuk hyn njeri tjeter veç teje, ndaj le ta zgjidhim këtë punë me të mirë, pa thërritur karabinierët. Unë e shkreta për të mirë i thashë! Po e dini ç’më bëri? I dha një shqelm kovës me ujë, e derdhi mbi tapetin e mirë, përplasi derën dhe iku!” Po ti, i thërrite karabinierët? “Unë…jo, se pastaj erdhi mamaja e të “fejuarës” së djalit tim gjashtëvjeçar e ma solli. Ia kish dhënë ai si peng dashurie! Ha,ha,ha! Po ku ta dija unë…E shikoni sa të paedukuara janë? Më prishi tapetin. Njëlloj janë të gjitha!...Pastaj do vazhdonte Patrizia: Unë akoma s’kam gjetur një shërbyese për të qenë pas asaj ruses që më iku pa më paralajmëruar. Një shoqe më propozoi dikë, por e dini ç’më tha: Është grua e zonja, vjen nga Ukrania dhe është shumë inteligjente. Po ç’më duhet inteligjenca e saj, moj? – ia ktheva unë. Tru kemi sa të duash vetë në familje, ne na duhen krahët e fortë! I thashë mirë, apo jo? Ha,ha,ha! “Unë nuk e di çfarë inteligjence ka gjetur ajo mikja jote tek ukrainsja”, do hidhej një tjetër. “Gjithë ekstrakomunitaret qe kanë hyrë e kanë dalë në shtëpinë time, s’janë tjetër veç injorante. I – njo – ra - nte! Do ta theksonte edhe një herë këtë fjalë, duke e ndarë në rrokje. Nuk dijneë as të lexojnë! Ka dhjetë vjet që është këtu ajo indiania që më hekuros rrobat dhe dhjetë fjalë nuk i di akoma! Inteligjente, thotë!!! Ncncnc!”
Lucrezia do t’i dëgjonte. Gjithnjë përpiqej të gjente diçka që t’i çudiste shoqet e veta. Mbase një herë të vetme do t’i linte mënjanë ankesat e do thoshte: “Kurse unë, të them të drejtën, këtë herë kam qenë me fat. Kjo shqiptarja ime nuk prek gjë dhe s’i dëgjohet zëri. Duket e dobët e delikate, por punon sa për dy.” Do shikonte një herë rrotull e do shtonte si tinzisht: “Dhe kam përshtypjen se nuk është fare pa shkollë, se ndonjëherë, kur nuk kam kohë unë, i ndihmon vajzat të bëjnë detyrat. Ato, në të vërtetë nuk kanë nevojë, se janë të shkëlqyera në mësime, por ja, kështu, për t’iu gjetur ndonjë fjale anglisht në fjalor ose për ndonjë problemë të thjeshtë.”
Si i kishte thënë mësuesja e liceut? “Emri yt do të përmendet një ditë, Aida!” Lukrezia do të vazhdonte të fliste e të fliste, por me siguri nuk do thoshte asnjë fjalë për ndodhinë e atij mëngjesi, veç do të theksonte: “Po, po, kam qenë me të vërtetë me fat”…Pastaj do ta ulte zërin: “E dini? E paguaj vetëm gjashte euro orën!...”